Στα μέσα Δεκεμβρίου του 2001 οι Ιταλοί μπορούσαν να ανταλλάξουν 25.000 λιρέτες με 53 νομίσματα συνολικής αξίας 12,91 ευρώ. Οι Γερμανοί έδιναν είκοσι μάρκα για να λάβουν πάλι είκοσι νομίσματα, αλλά αξίας 10,23 ευρώ. Αυτά ήταν τα περίφημα «starterkits», οι πρώτες ποσότητες ευρωνομισμάτων που θα βοηθούσαν τους Ευρωπαίους πολίτες να εξοικειωθούν με το ενιαίο νόμισμα.
Τα πρώτα σχέδια για ένα κοινό νόμισμα στην τότε ΕΟΚ διατυπώθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του εξήντα, αλλά άρχισαν να υλοποιούνται μόνο μετά από έξωθεν πιέσεις, όταν δηλαδή στις 15 Αυγούστου του 1971 ο Αμερικανός πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον αποφάσισε να αποσυνδέσει το δολάριο από την ισοτιμία χρυσό.
Αυτοάμυνα στην αμερικανική οικονομική ηγεμονία
Αυτή η εξέλιξη ενίσχυσε τις προσπάθειες των Ευρωπαίων να αρθρώσουν ενιαίο λόγο απέναντι στην παντοδυναμία των ΗΠΑ και να αποφύγουν τους κινδύνους που απορρέουν από τις απρόβλεπτες διακυμάνσεις των εθνικών νομισμάτων, θυμάται ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Χέλμουτ Σμιτ:
«Συνεπεία του πολέμου στο Βιετνάμ, της χρηματοδότησής του δηλαδή, ο Νίξον όχι μόνο αποσυνέδεσε το δολάριο από το χρυσό, αλλά επιπλέον το 1973 ανακάλεσε τη βασική αρχή των σταθερών ισοτιμιών μεταξύ των νομισμάτων. Οι υπουργοί Οικονομικών της Γαλλίας και της Γερμανίας αντέδρασαν στην κατάργηση ενός καθεστώτος που λειτουργούσε με επιτυχία από το 1945, από το Μπρέτον Γουντς. Αλλά φυσικά δεν μπορούσαμε να επιβάλουμε τη θέλησή μας απέναντι στην οικονομική ισχύ των Ηνωμένων Πολιτειών».
Η απόφαση αρχικά έξι και στη συνέχεια εννέα κρατών-μελών της τότε ΕΟΚ να συστήσουν έναν δικό τους μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών ήταν ένα είδος αυτοάμυνας των Ευρωπαίων- οι οποίοι συμφώνησαν να μην επιτρέψουν παρά μόνο ένα περιορισμένο πλαίσιο διακύμανσης των ισοτιμιών εκατέρωθεν μίας προκαθορισμένης τιμής αναφοράς. Έτσι θα έδιναν νέα ώθηση στην ενδοκοινοτική διακίνηση ή ανταλλαγή προϊόντων, κεφαλαίων και υπηρεσιών. Ο υπολογισμός των διακυμάνσεων γινόταν σε ένα λογιστικό νόμισμα, την Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ECU).
«Ήδη από τότε θέλαμε, αν και δεν το λέγαμε καθαρά, να εξελιχθεί τοECUσε ένα ενιαίο νόμισμα. Ακόμα όμως δεν ήταν σαφές ότι θα γινόταν το αποκλειστικό νόμισμα, θα μπορούσε επίσης και να κυκλοφορεί παράλληλα με τα εθνικά νομίσματα. Αλλά ο Ζακ Ντελόρ έδωσε νέα ώθηση στο σχέδιο».
Υπάρχει «κρίση του ευρώ»;
Την πρώτη μέρα μετά την καθιέρωση του, το ευρώ έφτανε το ένα δολάριο και 23 σεντς. Τον Οκτώβριο του 2000 είχε πέσει στα μέχρι σήμερα ιστορικά χαμηλά των 82 σεντς, αλλά επανέκαμψε. Η σημερινή κρίση ξαναδοκιμάζει τις αντοχές του ενιαίου νομίσματος, αλλά δεν πρόκειται για κρίση του ίδιου του νομίσματος, υποστηρίζει ένας από τους πρωτεργάτες του ευρώ, ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Τέο Βάϊγκελ:
«Το πρόβλημα παραμένει στην Ελλάδα, η οποία δεν θα έπρεπε να μπει στην οικονομική και νομισματική ένωση. Οι Ιρλανδοί τα έχουν πάει καλά, αλλά διατηρούν ένα υπερτροφικό τραπεζικό σύστημα και βέβαια και οι Πορτογάλοι πρέπει να αλλάξουν το οικονομικό τους μοντέλο. Αλλά αυτά είναι προβλήματα μεμονωμένων, σχετικά μικρών χωρών και όχι των μεγάλων, σταθερών οικονομιών της Ευρώπης».
Αυτά υποστήριζε ο Βάϊγκελ πριν από μόλις έξι μήνες. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι η κρίση έχει αγγίξει ακόμα και τις πιο σταθερές οικονομίες του ευρωπαϊκού πυρήνα. Δεν ισχύουν όμως τα ίδια για όλους, υποστηρίζει ο πρώην υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας.
«Έχουμε δημοσιονομικά προβλήματα σε μερικές χώρες, τα οποία προκλήθηκαν από τη μεγαλύτερη δημοσιονομική κρίση των τελευταίων 80 ετών, αλλά και από λάθη των χωρών αυτών. Δεν έχει πρόβλημα το ευρώ, οι συγκεκριμένες χώρες έχουν πρόβλημα».
Δεν υπάρχει λοιπόν κρίση στην Ευρωζώνη; Πολλοί υποστηρίζουν ότι το ευρώ ήταν απολύτως επιτυχημένο εγχείρημα, παρά την κρίση χρέους σε μεμονωμένες χώρες της Ευρωζώνης. Οι μεγάλες επιχειρήσεις ωφελήθηκαν εξοικονομώντας δισεκατομμύρια από τη σταθερότητα των τιμών και των ισοτιμιών. Οι Γερμανοί ωφελήθηκαν, αυξάνοντας τις εξαγωγές τους. Και οι χώρες της περιφέρειας ωφελήθηκαν κι αυτές, εξασφαλίζοντας χαμηλά επιτόκια για πολλά χρόνια.