Λέγεται P2P lending, είναι το eBay των δανείων, μια παλιά ιδέα που κάνει δυναμικό comeback, και υπόσχεται να σε κάνει να ξεχάσει τις τράπεζες, τουλάχιστον σε ότι αφορά τα δάνεια!
Θες να πάρεις ένα δάνειο με ένα σχετικά χαμηλό επιτόκιο, ας πούμε 6,5%; Να επενδύσεις τα χρήματα σου με επιστροφή πάνω από 10% (όταν η τράπεζα σου δίνει το πολύ 1%);
Χωρίς πολύ χαρτούρα; Χωρίς να μάθει κανείς τίποτα; Τα κακά νέα είναι ότι -ακόμα- δεν μπορείς εκτός αν είσαι κάτοικος 14 συγκεκριμένων Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής, Μεγάλης Βρετανίας, Ιταλίας ή Γερμανίας. Τα καλά νέα είναι ότι με τους ρυθμούς που διαδίδεται το Peer 2 Peer lending αυτή τη στιγμή και την κατάσταση που βρίσκονται οικονομία και τράπεζες, η μέρα που θα μπορείς να δανείζεις και να δανείζεσαι από το διαδίκτυο δεν είναι μακριά.
Φαντάσου κάτι μεταξύ Facebook, Napster και e-Bay. Μια μεγάλη κοινότητα χρηστών που συνδέονται με ένα κοινωνικό δίκτυο και είναι πρόθυμοι να προβούν σε οικονομικές συναλλαγές με την ίδια ευκολία που κάποτε αντάλλασαν mp3. Μόνο που οι συναλλαγές τους διέπονται από την κουλτούρα των συναλλαγών και των δημοπρασιών που βλέπεις στο eBay και (δε βλέπεις) στα χρηματιστήρια του κόσμου. Η πραγματοποίηση των συναλλαγών γίνεται μετά από μια διαδικασία προσφορών και για αυτούς που δανείζουν και για αυτούς που δανείζονται.
Στο αμερικάνικο Prosper, για παράδειγμα, μπορείς να δανείσεις με 10,69% κέρδος αν δεν θες να ρισκάρεις καθόλου και με 18,54% αν είσαι και λίγο τζογαδόρος. Να δανειστείς με 6,59 % αν έχεις "πρόσωπο στην διαδίκτυο" ή με 35,84 αν είσαι διαδικτυακά αναξιόπιστος που σε κάθε περίπτωση είναι καλύτερα από το να πας σε τοκογλύφο! Εσύ δημιουργείς ένα προφίλ σαν αυτό που φτιάχνεις στο Facebook παρέχοντας στην ιστοσελίδα προσωπικά και οικονομικά στοιχεία. Η ιστοσελίδα σου αντιστοιχεί ένα βαθμό αξιοπιστίας ανάλογα με το παρελθόν σου. Στη συνέχεια κάνεις ένα post με το δάνειο που ζητάς. Οι επίδοξοι επενδυτές - δανειστές βλέπουν την αγγελία σου και αναλόγως κρίνουν. Ή αφήνουν το prosper.com να κρίνει για αυτούς. Οταν ένα δάνειο χρηματοδοτηθεί, το prosper.com δημιουργεί ένα σχέδιο αποπληρωμής και καταθέτει μηνιαίως τα χρήματα κατευθείαν στον δανειολήπτη. Η αποπληρωμή γίνεται σε έως και 36 δόσεις.
Στο γερμανικό Smava τα πράγματα είναι -αναμενόμενα- λίγο πιο αυστηρά! Η διαδικασία είναι πάνω κάτω η ίδια αλλά η ιστοσελίδα χρησιμοποιεί την υπηρεσία PostIdent (του γερμανικού ταχυδρομείου) για να επιβεβαιωθεί η φυσική διεύθυνση του χρήστη και πληροφορίες από το γραφείο πίστωσης Schufa για να ελεχθεί πιο αντικειμενικά το ιστορικό του. Για να μπορεί κάποιος χρήστης να χρηματοδοτηθεί θα πρέπει να βαθμολογηθεί από A ως F (που αντιστοιχουν σε πιθανότητα χρεωκοπίας μεταξύ 1,4% και 7,2%). Η ιστοσελίδα παράλληλα συνεργάζεται με την τράπεζα BiW για τις συναλλαγές ενώ σε περίπτωση μη-πληρωμής διατηρεί το δικαίωμα να πουλήσει το χρέος στη εταιρεία συλλογής χρεών Intrum Justita. Το μεγαλύτερο δάνειο που μπορεί να χορηγηθεί είναι 10 χιλιάδες ευρώ και το μάξιμουμ που μπορείς να δανειστείς 25 χιλιάδες.
Το peer 2 peer lending δεν είναι κάτι καινούριο. Ιστοσελίδες όπως το Zopa, το Prosper και το Lending Clubξεκίνησαν γύρω στο 2006 πάνω σε μια δοκιμασμένη ιδέα: Σε έναν κόσμο που δικτυώνεται με ραγδαίους ρυθμούς είναι εφικτό να συναλλάσεσαι κατευθείαν με κάποιο φυσικό πρόσωπο! Καταργώντας τη μεσολάβηση της τράπεζας και συμμετέχοντας σε ένα μεγαλύτερο δίκτυο από αυτό που αντιπρωσοπεύουν οι πελάτες της μπορείς να πετύχεις μικρότερα επιτόκια δανεισμού και μεγαλύτερες επιστροφές στο κεφάλαιο σου.
Στην πράξη, όμως, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν τόσο ιδανικά. Δύο χρόνια μετά την έναρξη της λειτουργίας του, το prosper.com αναγκάστηκε να αναστείλει τις δραστηριότητες του μετά από έρευνα της Επιτροπής Ασφαλείας και Συναλλαγών (SEC). Τα "κανόνια" είχαν ξεπεράσει το 20% την ίδια στιγμή που η τράπεζες έδινα μονοψήφια νούμερα. Και το σημαντικότερο ήταν ότι οι δανειστές που αθετούσαν τις υποχρεώσεις τους μπορούσαν να το κάνουν χωρίς επιπτώσεις. Η ιστοσελίδα είχε κάνει το λάθος να θεωρεί ότι ο ρόλος της περιορίζεται στην παροχή της πλατφόρμας και όχι στην επιτήρηση των συναλλαγών (και κυρίως των δανειστών) όπως όλα τα κοινωνικά δίκτυα της εποχής.
Τι έχει αλλάξει τώρα; Καταρχήν, το οικονομικό κλίμα. Μετά τη φούσκα του στεγαστικού και τη διάσωση των τραπεζών στην Αμερική, τα ποσοστά αθέτησης υποχρεώσεων που εμφανίζουν οι τράπεζες είναι εξίσου υψηλά και τα αποθεματικά τους έχουν στερέψει. Παράλληλα, οι ιστοσελίδες του P2P πήραν το μάθημα τους και άρχισαν να εφαρμόζουν πιο αυστηρά κριτήρια (όπως η Smava) παρότι αυτό τις κάνει λιγότερο ελκυστικές σε υποψήφιους δανειστές. Χαρακτηριστικά, η Zopa UK, που είχε τα πιο αυστηρά κριτήρια και απέφυγε τα λάθη του prosper.com δεν ξεπέρασε το 2% των συνολικών δανείων στη Μεγάλη Βρετανία. Ωστόσο, οι αυστηρές αξιολογήσεις είναι μονόδρομος.
Παράλληλα, η σχετική τεχνολογία έχει ωριμάσει. Για να κάνει ένα service ασφαλείς αξιολογήσεις δεν φτάνει ένα "λευκό" οικονομικό μητρώο. Με εξελιγμένες τεχνικές data mining που έχουν πλέον στη διάθεση τους τα P2P lending μπορούν να κάνουν καλύτερες αξιολογήσεις από δεδομένα αναλυτικών λογαριασμών, πιστωτικών καρτών, τραπεζικών λογαριασμών και συναλλαγών από ATM. Τα δεδομένα αυτά είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα από τα μητρώα που χορηγούν τα γραφεία πίστωσης και οι αξιολογήσεις γίνονται πιο κοντά στον πραγματικό χρόνο παρά στο χρόνο έκδοσης του πιστοποιητικού!
Δε φτάνει όμως αυτό. Η ευαισθησία σχετικά με την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων είναι υψηλή και δύσκολα οι χρήστες συνηγορούν στην παραχώρηση τους. Τη λύση εδώ δίνει ο μαθηματικός Graig Gentry που το 2009 παρουσίασε μια τεχνική με την ονομασία "πλήρης ομομορφική κρυπτογράφηση". Η τεχνολογία αυτή επιτρέπει την διεξαγωγή υπολογισμών χωρίς να απαιτείται η αποκωδικοποίση των δεδομένων. Εσύ δίνεις τη συγκατάθεση σου να χρησιμοποιηθούν τα δεδομένα σε κωδικοποιημένη μορφή και αυτά αναλύονται χωρίς να τα διαβάζει κανείς. Επιπλέον, αν τα δεδομένα δεν περνάνε δευτερόλεπτο στην αποκωδικοποιημένη τους μορφή, η ιστοσελίδα γίνεται λιγότερο ελκυστικός στόχος για επιθέσεις υποκλοπής δεδομένων.
Τι σημαίνουν όλα αυτά στην πράξη; Σύμφωνα με τα στοιχεία της ιστοσελίδας Lendstats, το P2P lending εμφανίζει ρυθμούς αύξησης που θα ζήλευε και το twitter. O αριθμός των δανείων του prosper.com σχεδόν διπλασιάστηκε μέσα στο 2011 (9872 από 5650 το 2010) ενώ διατήρησε τις υψηλότερες αποδόσεις με πάνω από 9% στην αρχική επένδυση. Τα συνολικά δάνεια που έχει διαχειριστεί από το 2006 έχουν φτάσει τα 300 εκατομύρια δολάρια. Εξίσου εντυπωσιακά, ο αριθμός των δανείων που χορηγήθηκαν μέσω του lendingclub.com παρουσίασε αύξηση 50% περίπου φτάνοντας τα 18514 δάνεια.
Με αυτούς τους ρυθμούς, το lendingclub.com, εκτιμούν οι ειδικοί, μπορεί να γίνει μεγαλύτερο από τη Citibank μέσα σε 7 χρόνια. Ίσως και συντομότερα αν οι τράπεζες δεν προσαρμοστούν γρήγορα στα νέα δεδομένα. Η ιστορία του διαδικτύου έχει διδάξει πως όταν μια ιδέα ωριμάσει ως τεχνολογία και ως κουλτούρα διαδίδεται αστραπιαία. Όσο περισσότερο πραγματικό χρήμα θα ρέει μεταξύ των χρηστών, τόσο περισσότεροι νέοι χρήστες θα εγγράφονται σε αυτά τα δίκτυα και τόσο περισσότερες συναλλαγές θα πραγματαποιούν βάζοντας τα χρήματα από τσέπη σε τσέπη και όχι σε μπόνους τραπεζικών στελεχών.
Εσύ, λοιπόν, από που θα πάρεις το επόμενο δάνειο;